Badania ankietowe stanowią doskonałe źródło wiedzy o produktach, usługach i całym otaczającym świecie. W wysoko rozwiniętych krajach stanowią jedno z najważniejszych narzędzi badawczych. Np. w USA ponad 20% badań i analiz opinii przeprowadza się za pośrednictwem paneli internetowych.
Prawidłowo przeprowadzone badanie powinno być dokładnie zaplanowane. Należy zwrócić uwagę, czy nasze pytania nie sugerują odpowiedzi i czy nie manipulują respondentami. Kolejność pytań ma duże znaczenie. Żeby wyniki były wiarygodne i rzetelne musimy zdawać sobie sprawę, że układ, treść i zakres pytań ma duży wpływ na otrzymywane odpowiedzi.
Przykład – jeśli zapytamy respondenta najpierw o przykre zdarzenie z życia a potem o ocenę swojego nastroju – w 70% ten nastrój zostanie oceniony jako zły (wpływ 1 pytania). Gdy odwrócimy pytanie i najpierw zapytamy o nastrój a potem o przykre zdarzenie – odpowiedzi będą zupełnie inne niż w pierwszym wypadku. Jak widać identyczny zakres pytań a wystarczy zmienić kolejność, żeby wypaczyć wyniki.

Przykłady rodzaju pytań i odpowiedzi w gotowej ankiecie:
www.ankieter.pl/wypelnij/ankiete/id/543/

Przykłady zestawu pytań sprawdzające respondenta:
www.ankieter.pl/wypelnij/ankiete/id/545/

Przykład zestawu pytań związanych z pracą:
www.ankieter.pl/wypelnij/ankiete/id/546/

Słownik pojęć używanych w badaniach ankietowych:

Ankieter – w sondażowych badaniach ilościowych osoba prowadząca wywiad kwestionariuszowy z respondentem. Zadaniem ankietera jest:
- zapoznanie się z narzędziem badawczym: kwestionariusz, karty do pytań - zwykle podczas -  szkolenia rozpoczynającego badanie
- dobór respondenta - zgodnie z założeniami doboru próby
- aranżacja wywiadu
- właściwe zadawanie pytań, notowanie odpowiedzi
- posługiwanie się wszystkimi narzędziami badawczymi
- odpowiednie zakończenie wywiadu
- zbieranie danych potrzebnych do kontroli pracy ankietera

Agencja badawcza - wyspecjalizowana firma, posiadająca własne zaplecze techniczne (np. sieć ankieterską, wyposażenie i oprogramowanie do badań CATI i CAPI, studia do realizacji zogniskowanych wywiadów grupowych) a także własne narzędzia badawcze (np. techniki zbierania wskaźników i ich interpretacji) oraz badaczy, która zajmuje się realizacją badań rynku i / lub badań opinii.

Analiza dwuzmiennowa - (bivariate analysis); analiza dwóch zmiennych wykonywana jednocześnie. Celem analizy jest określenie empirycznej relacji między tymi zmiennymi. Taka analiza może polegać na tworzeniu tabeli krzyżowej albo na obliczeniu współczynnika korelacji.

Analiza dyskryminacyjna (ang. discriminant analysis) – zespół metod wielowymiarowej analizy danych. Zalicza się do grupy prognoz ilościowych. Zawiera metody, które czynią z tej techniki niezwykle efektywne narzędzie do zagadnień klasyfikacyjnych i technik eksploracja danych. Jej zadaniem jest rozstrzyganie, które zmienne w najlepszy sposób dzielą dany zbiór przypadków na występujące w naturalny sposób grupy. Pozwala rozstrzygnąć, czy grupy różnią się ze względu na średnią pewnej zmiennej, oraz wykorzystanie tej zmiennej do przewidywania przynależności do danej grupy.
W metodzie tej możemy wyróżnić dwa główne etapy:
- etap uczenia / budowy modelu – w którym znajdujemy reguły klasyfikacyjne w oparciu o tak zwany zbiór uczący (próbę statystyczną)
- etap klasyfikacji / wykorzystania modelu – w którym dokonujemy klasyfikacji zasadniczego zbioru obiektów, których przynależność jest nam nieznana w oparciu o znalezione charakterystyki klas.
Sposób przeprowadzania analizy w pakietach statystycznych najczęściej przebiega krokowo (postępująca lub wsteczna analiza krokowa). Pakiety oprócz licznych statystyk wykreślają też tak zwane funkcje klasyfikacyjne, które stanowią doskonałą ilustrację otrzymanych wyników. Postać tych funkcji może być dowolna, choć najczęściej wykorzystywane są funkcje liniowe (LDA). W tym podejściu opisowym obiekt przydzielany jest do tej klasy, dla której funkcja dyskryminacyjna osiąga największą wartość.
Zaletą klasycznej analizy dyskryminacyjnej jest prostota jak i wysoka skuteczność na homogenicznych danych, wadą natomiast nieprzenośność i brak skuteczności na niehomogenicznych danych.

Regresja to w statystyce metoda, pozwalająca na zbadanie związku pomiędzy różnymi wielkościami występującymi w danych i wykorzystanie tej wiedzy do przewidywania nieznanych wartości jednych wielkości na podstawie znanych wartości innych.

Ankieta audytoryjna to jedna z technik badawczych w socjologii i innych naukach społecznych polegająca na zebraniu w pewnej przestrzeni, zazwyczaj w pomieszczeniu, które w jakiś sposób związane jest z badaną kategorią (hala produkcyjna, klasa szkolna itd.) wybranej lub wylosowanej grupy osób i rozdaniu im ankiet do wypełnienia. Ankieter w takiej sytuacji nie przeprowadza wywiadu osobiście z każdym respondentem, ani nie odczytuje pytań, jedynie ogranicza się do podania celu prowadzonych badań i ewentualnie tłumaczy, jak ankietę należy wypełnić. W odróżnieniu od innych technik ankietowych w tym przypadku uzyskuje się prawie stuprocentową zwrotność materiału. Jednakże dla tego typu techniki zazwyczaj nie może być stosowany dobór próby reprezentatywnej.

Ankieta pocztowa - technika badawcza w socjologii gromadząca dane za pomocą wysyłki pocztowej do respondentów kwestionariuszy z pytaniami.

Badania terenowe (ang. field work) to termin odnoszący się do wszelkiego rodzaju badań z zakresu nauk społecznych, w których badacz "rusza zza biurka" i przeprowadza swój projekt w analizowanej społeczności.

Błąd pomiaru – odstępstwo wyniku jednostkowego pomiaru od wartości prawdziwej, której wielkości na ogół nie znamy. Nie należy go rozumieć jako powstałego wyłącznie w wyniku pomyłki, a jako nieodłączny czynnik procesu pomiarowego. Błąd pomiaru jest bezpośrednio związany z metodą pomiaru. Wykonując pomiary nawet tym samym przyrządem otrzymamy często różne wyniki. Błędy przy pomiarach podzielone są na:
systematyczne,
przypadkowe.

CAPI (ang. Computer Assisted Personal Interviewing) to wspomagane komputerem prowadzenie wywiadów

CASI( computer assisted self-interviewing ) stosowana w socjologii metoda badania sondażowego. Respondent samodzielnie wypełnia komputerową ankietę wpisując swoje odpowiedzi do, przyniesionego przez pracownika organizacji badawczej, komputera.

CATI (ang.) - Computer Assisted Telephone Interview czyli wspomagany komputerowo wywiad telefoniczny. Metoda zbierania informacji w ilościowych badaniach rynku i opinii publicznej.
W badaniach realizowanych metodą CATI wywiad z respondentem jest prowadzony przez telefon, a ankieter odczytuje pytania i notuje uzyskiwane odpowiedzi korzystając ze specjalnego skryptu komputerowego. Skrypt pozwala na pewne zautomatyzowanie kwestionariusza - np. poprzez zarządzanie filtrowaniem zadawanych pytań lub losowanie kolejności w jakiej określone kwestie (np. nazwy marek) będą odczytywane respondentowi. Respondenci w badaniach CATI są zwykle albo losowani z bazy danych (np. w badaniach satysfakcji klientów) albo dobierani poprzez losowe tworzenie numerów telefonów - taka metoda nazywa się RDD - Random Digit Dial.

Dobór grupowy, to sytuacja, w której allele mogą ulec rozpowszechnieniu, jeśli działają na korzyść grupy (dobro gatunku), pomimo ich szkodliwości dla osobnika. Innymi słowy: sytuacja w której organizm zmniejsza swoje szanse rozrodcze, żeby zwiększyć szanse grupy, do której należy. Za przykład służyć mogą komórki w organizmach wielokomórkowych, które same się nie rozmnażają, żeby zwiększyć szansę innych komórek z grupy.

Dobór próby jest częścią badania statystycznego. Polega na wybraniu pewnych indywidualnych obserwacji, które tworząc tzw. próbę statystyczną pozwolą uzyskać pewną wiedzę o całej populacji.
Każda obserwacja może obejmować jedną lub większą liczbę konkretnych wartości tzw. cech statystycznych dotyczących jednego konkretnego obiektu badań, lub (w przypadku analiz zmian jakiegoś zjawiska w czasie) jednej chwili czasowej.
Błędy doboru próby powodują brak odzwierciedlenia rozkładu cech populacji w próbie. Rzutują na całe badanie: błędnie dobrana próba skutkuje nieprzydatnością badania do opisu zjawisk i prawidłowości w populacji. Hipotezy sformułowane wstępnie pozostają nierozstrzygnięte. Skutki są podobne do przekłamań w zebranych danych.

Efekt Bradleya, inaczej Efekt Wildera[1] (ang. Bradley effect, Wilder effect) — zjawisko socjoligiczno-politologiczne, spotykane w życiu politycznym w Stanach Zjednoczonych i innych krajów o złożonych stosunkach rasowych, polegające na tym, że w przypadku wyborczej rywalizacji pomiędzy kandydatami o różnym kolorze skóry (w praktyce zwłaszcza kandydatów białego i czarnego), rzeczywisty wynik wyborów jest odmienny w stosunku do tego, jaki można przewidzieć na podstawie przedwyborczych deklaracji potencjalnych wyborców dotyczących tego, na kogo będą głosowali.

Efekt Hawthorne to zjawisko będące źródłem błędów podczas prowadzenia badań na grupie ludzi, wynikające z tego, że wiedzą oni o tym, że uczestniczą w eksperymencie.
Zjawisko to odkryte zostało przez Eltona Mayo podczas badań nad wydajnością pracy wśród pracowników Western Electric Company w USA, gdy badacze próbowali mierzyć w jakich warunkach oświetleniowych wydajność pracy będzie wzrastać. Okazało się że wydajność pracy wzrastała zarówno w grupach eksperymentalnych jak i kontrolnych, czego przyczyną było, jak wnioskowali badacze, zaangażowanie się naukowców w proces badawczy i ich ciągła obecność, dzięki czemu osoby badane starały się pracować coraz bardziej wydajnie w trakcie trwania eksperymentu.
Sam eksperyment polegał na tym, że po podzieleniu badanych na grupę eksperymentalną i kontrolną w pierwszej zmieniano jakiś czynnik badając jego wpływ na wydajność, a w drugiej nie zmieniano nic. Zauważono, że gdy polepszono np. oświetlenie, wydajność w pierwszej jak i w drugiej grupie wzrosły. Gdy pogorszono ten czynnik wydajność znów nieznacznie wzrosła w obu grupach. Gdy wprowadzono przerwy na posiłki znów produkcja wzrosła w obu grupach.
Gdy potem powrócono do „zwyczajnych” warunków okazało się, że produkcja dzienna i tygodniowa wzrosła jak nigdy wcześniej. Ten wzrost wydajności pracy wytłumaczono tym, że pracownicy poczuli, że mają własną wartość, że mogą na coś wpływać, wytworzyło się poczucie sterowania własnym losem, a pracownicy poczuli się „dowartościowani” i byli bardziej zadowoleni, a przez to pracowali wydajniej.

Ewaluacja to systematyczne badanie wartości albo cech konkretnego programu, planu, działania (eksperymentu) bądź obiektu (programu komputerowego, programu nauczania, lekarstwa, rozwiązania technicznego) z punktu widzenia przyjętych kryteriów, w celu jego usprawnienia, rozwoju lub lepszego zrozumienia.

Fałszywe założenie znawstwa – jeden z podstawowych błędów metodologicznych pojawiający się w badaniach socjologicznych w sytuacji, gdy osoba prowadząca badania zadaje badanym pytanie o dany problem bez wcześniejszej weryfikacji, np. poprzez pytania filtrujące czy problem jest w badanej populacji czy u konkretnej osoby rozpoznany. Najczęściej tego typu błąd pojawia się w kwestionariuszach wywiadu, gdzie pytania są formułowane w postaci niezrozumiałej ze względu na pojęcia, które według osoby tworzącej je są powszechnie znane.

Hipoteza (gr. hypóthesis - przypuszczenie) - osąd, który podlega weryfikacji. Zdanie, które stwierdza spodziewaną relację między jakimiś zjawiskami, propozycja twierdzenia naukowego, które zakłada możliwą lub oczekiwaną w danym kontekście sytuacyjnym naturę związku.

Kafeteria – lista możliwych odpowiedzi na pytanie zamknięte lub półotwarte dołączana w kwestionariuszu do tego pytania.
Jedną z najczęściej wykorzystywanych w badaniach społecznych kafeterii jest kafeteria znana jako skala Likerta.
Kafeteria może być dysjunktywna - respondent może wtedy wskazać tylko jedną z możliwych odpowiedzi, lub koniunktywna - respondent może wskazać więcej niż jedną odpowiedź.

Kwestionariusz w naukach społecznych jest to jedno z narzędzi badawczych.

Rozróżniamy kwestionariusz ankiety i kwestionariusz wywiadu. Pierwszy jest przekazywany respondentowi do uzupełnienia; drugi służy ankieterowi jako plan zadawanych pytań i uzupełniany jest przez niego. Zależnie od zaleceń metodologicznych możliwa jest większa, lub mniejsza ingerencja ankietera w treść prezentowanych pytań efekt ankieterski.

Metody jakościowe - metody badawcze (w naukach przyrodniczych, ścisłych i humanistycznych), w których nie określa się parametrów liczbowych (określanych za to w metodach ilościowych), charakteryzujących badane zjawisko lub obiekt badań.
Najczęściej w wyniku stosowania badawczej metody jakościowej jest rozróżnienie pomiędzy znanymi możliwościami (np. czy mamy do czynienia z obiektem A, B czy C). Często następnym etapem jest użycie metod ilościowych w celu określenia dokładnych parametrów badanego obiektu.

Metody ilościowe - metody badawcze, w których określa się parametry liczbowe (w odpowiednich jednostkach) charakteryzujących badane zjawisko lub obiekt badań.

Niekiedy badania metodami ilościowymi poprzedzane są przez badania metodami jakościowymi.

Macierz – układ zapisanych w postaci prostokątnej tablicy danych nazywanych elementami bądź współczynnikami.

Neuromarketing to wykorzystanie narzędzi pomiarowych stosowanych w naukowych badaniach psychofizjologicznych oraz wiedzy o zachowaniach człowieka, w procesie optymalizacji bodźców marketingowych. Neuromarketing zawiera się w trzech obszarach:
rozwija klasyczne badania marketingowe,
wspiera tworzenie przekazu komunikacyjnego zgodnie z wiedzą neuronaukową,
wykorzystuje techniki neuro do wspierania sprzedaży.

Pytanie filtrujące - rodzaj pytania kwestionariuszowego umieszczane (w kwestionariuszu) jako poprzedzające w stosunku do następnego (następnych). Najczęściej nazwę tę stosuje się wobec pytań stawianych na samym początku wywiadu i mających ustalić, czy respondent spełnia wymogi określone przez twórcę badania. Zazwyczaj jest to przynależność do populacji podlegającej badaniu (ewentualnie jednej z wielu, jeśli poszczególnym grupom przyznane zostały parytety). Wśród najczęstszych pytań tego typu są pytania o wiek, płeć, przedział dochodu, profile zachowań itp. Bardzo częste jest pytanie o badania ankietowe, w których respondent brał udział - badacze wolą unikać "zawodowych respondentów" jako mniej wiarygodnych.

Pytanie otwarte to rodzaj pytania kwestionariuszowego, na które respondent może udzielić swobodnej odpowiedzi (przeciwieństwo: pytanie zamknięte).
Przykład: Kochanie, co chcesz dziś na obiad?
W badaniach sondażowych tego typu pytań używa się rzadko, głównie ze względu na koszty kodowania (w przypadku analizy ilościowej wymagają kategoryzacji i każdorazowego przyporządkowania odpowiedzi respondenta do kategorii).

Pytanie podwójne” to w metodach badań społecznych pytanie poruszające dwie różne kwestie ale umożlwiające respondentowi odpowiedź tylko na jedno z nich.
Przykłady pytań sugerujących:
Czy rząd powinien obniżyć podatki i cła?
Czy ten kwestionariusz jest jasny i szybki do wypełnienia?
W badaniach społecznych pytanie podwójne uznawane jest za błąd metodologiczny.

Pytanie puste - rodzaj pytania kwestionariuszowego.
Jest to pytanie podchwytliwe, zwykle sugerujące, niezbyt trudne. Wykorzystuje się je do analizy sposobu udzielania odpowiedzi przez respondenta i, na tej podstawie, oceny jego wiarygodności lub wiarygodności ankietera.

Pytanie sugerujące to w metodach badań społecznych pytanie sugerujące respondentowi odpowiedź zgodnie z zamierzoną lub niezamierzona sugestią osoby projektującej kwestionariusz.
Przykłady pytań sugerujących:
Większość Polaków opowiada się za przystapieniem Polski do UE, czy Pan/Pani jest również za?
Czy jest Pan/Pani przeciwko nadaniu większych uprawnień przydentowi RP?
W pytaniach sugerujących występują często zwroty o zabarwieniu emocjonalnym (np.: biedny, luksusowy, głód, kryzys), które mogą narzucić respondentowi odpowiedź.
W badaniach społecznych pytanie sugerujące uznawane jest za błąd metodologiczny.

Pytanie zamknięte to takie, w którym pytający stara się ograniczyć liczbę możliwych odpowiedzi.
Przykład: Chcesz na obiad kotlet schabowy czy kurczaka?
W socjologii – typ pytań kwestionariuszowych stosowanych najczęściej w testach lub ankietach i posiadające skończoną liczbę precyzyjnie sformułowanych wypowiedzi do wyboru. Wybór może mieć charakter wyboru jednokrotnego lub wielokrotnego.

Respondent - osoba, której opinie stanowią przedmiot badania w naukach społecznych, najczęściej w badaniach kwestionariuszowych, także: telefonicznych, pocztowych, internetowych. Respondenci dobierani są do badań na podstawie założeń badania probabilistycznego.

Sondaż jest to badanie opinii publicznej, rodzaj badań statystycznych mający na celu określenie preferencji danej grupy ludności.Sondaż nie daje pełnego obrazu, a jedynie przybliżony wynik. Stanowi jednak silny wyznacznik trendu. Stosowany jest w wielu dziedzinach, m.in. w handlu do badania preferencji konsumentów, w okresie poprzedzającym wybory (sondaż wyborczy).
Storytelling jest metodą badawczą z zakresu badań jakościowych opierającą się na analizie narracji tworzonych przez członków danej społeczności. Może polegać na przeprowadzaniu wywiadów, ze szczególnym naciskiem na historie z życia badanego, może także opierać się na analizie powtarzanych mitów.

Wpływ ankieterski (także efekt ankieterski) w badaniach surveyowych jest to wpływ jaki ankieter wywiera na respondenta podczas realizacji wywiadu. Wpływ ten nie wynika z celowych działań ankietera, lecz z jego mimowolnych sygnałów, którymi daje do zrozumienia która odpowiedź jest pożądana oraz sposobu interpretacji i antycypacji jego cech społecznych przez respondenta. Jednym z takich czynników jest przede wszystkim płeć ankietera, ale także czasami jego światopogląd czy nawet poglądy polityczne, co rzutować może na sposób zadawania pytań respondentowi, a w konsekwencji na udzielane przez respondenta odpowiedzi.
Aby niwelować wpływ ankieterski ośrodki badawcze czy poszczególni badacze starają się porównywać odpowiedzi udzielane różnym typom ankieterów i przeprowadzają również tzw. ankiety dla ankieterów. Ankieter także bywa nieświadomy dokładnego celu badania czy kto jest zleceniodawcą sondażu. W metodologii nauk społecznych regułą jest zlecenie weryfikacji hipotezy osobie innej niż jej autor.

Wywiad jest to jedna z podstawowych metod badawczych w naukach behawioralnych. Wywiad polega na zadawaniu badanym przez ankietera mniej lub bardziej sformalizowanych pytań. W przypadku gdy badany odpowiada sam na pytania zawarte w przesłanym mu lub podanym kwestionariuszu, technika ta określana jest jako ankieta.
W socjologii wyróżnić można kilka typów wywiadów:
-wywiad swobodny
-focus
-wywiad biograficzny,
-wywiad kwestionariuszowy
-wywiad telefoniczny
-wywiad ze wspomaganiem komputera

Internetowy Panel Badawczy – narzędzie do automatycznego tworzenia, zarządzania ankietami i zbierania wyników.


Metoda konstruowania ankiety

•    punkty istotne przy tworzeniu  ankiety:
- temat (co i jakie zjawiska będą przedmiotem badania),
- cel ( po co chcemy badać dane zjawisko, co chcemy osiągnąć),
- zakres badania (kogo dotyczy, zasięg demograficzny i geograficzny),
- sposób doboru próby badawczej,
- forma pomiaru tzn. w jaki sposób będziemy mierzyć poziom badanych zjawisk ,
- hipotezy, które poddajemy weryfikacji,

Próba statystyczna – zbiór obserwacji statystycznych wybranych (zwykle wylosowanych) z populacji.
Zwykle stosuje się tzw. próbę losową, definiowaną formalnie w teorii statystyki jako ciąg zmiennych losowych o rozkładzie takim jak rozkład populacji.
Czasem, np. gdy istotne jest zbadanie również pewnej podpopulacji o niewielkiej liczebności, stosuje się próby ważone w których elementy populacji mogą różnić się prawdopodobieństwem wejścia do próby. Wymaga to wprowadzenia wag poszczególnych obserwacji podczas analizy takiego zbioru danych

Każda ankieta badawcza składa się z:
•    wstępu
- tematu badania - wyjaśnienia celu badania
- zachęty do wypełnienia ankiety i udzielania wyczerpujących i prawdziwych odpowiedzi
•    pytań
•    wyników,

Wskazówki do konstruowania kwestionariusza:

•    układ pytań musi tworzyć logiczny ciąg (bloki tematyczne)
•    przechodzimy od pytań ogólnych do szczegółowych
•    trudne pytania umieszczamy w środku kwestionariusza; te wymagające mniej zastanowienia na początku i na końcu
•    pytania nie mogą się powtarzać (za wyjątkiem tych, które są pytaniami kontrolnymi)
•    pytania muszą wynikać z podjętej problematyki badawczej i zasad budowy kwestionariusza
•    pytania powinny być przystępne i zrozumiałe dla każdego respondenta
•    znaczenie pytania musi być takie samo dla pytającego jak i respondenta
•    każde pytanie może się odnosić tylko do jednego zagadnienia
•    pytania muszą być neutralne – nie mogą sugerować odpowiedzi
•    pytania muszą być jednoznaczne,
•    pytania muszą dawać możliwość udzielenia wyczerpującej odpowiedzi
•    nie możemy umieszczać pytań, które mogą stwarzać możliwość do udzielenia nieszczerych odpowiedzi
•    należy unikać pytań drażliwych i na tematy osobiste
•    najważniejsze przy opracowaniu kwestionariusza jest umieszczenie dokładnej instrukcji udzielania odpowiedzi

Najczęstsze błędy pojawiające się przy konstruowaniu kwestionariusza

•    fałszywe założenie znawstwa (wyjaśnione wyżej),
•    pytania wzajemnie sprzeczne
•    pytania sugerujące
•    pytania niejednoznaczne
•    niedostosowane (np. kulturowo)